Delusional disorder: Rối loạn hoang tưởng có rất nhiều biến thể

Dưới những áp lực và ảnh hưởng từ cuộc sống hiện đại, con người càng dễ mắc phải những vấn đề xấu về mặt tâm lý. Trong khi những khái niệm bệnh tâm lý quen thuộc như trầm cảm rất được quan tâm thì sự hiểu biết về các loại bệnh tâm thần vẫn còn hạn chế. Trong bài viết này, Thehegen muốn cung cấp những thông tin về delusional disorder – bệnh rối loạn hoang tưởng còn ít người biết đến.

Delusional disorder là gì?

Delusional disorder hay còn gọi là rối loạn hoang tưởng, là một loại rối loạn tâm thần nghiêm trọng. Bệnh gây ra những hoang tưởng không có thật khiến người bệnh không thể phân biệt giữa thực tế và tưởng tượng. Trước đó, delusional disorder được gọi là rối loạn nhân cách hoang tưởng (paranoid disorder) và cũng là một loại bệnh tâm thần nghiêm trọng. 

Delusional disorder có nhiều dạng khác nhau nhưng đặc điểm chung là đều tạo nên sự hiện diện của những ảo giác hay những niềm tin không thể lay chuyển vào một điều gì đó không có thật. Người bệnh xuất hiện những ảo tưởng liên quan đến các tình huống có thể xảy ra trong bối cảnh ngoài đời thực nhưng bị xuyên tạc và phóng đại, như bị theo dõi, lừa dối, hãm hại, thậm chí được yêu thầm từ những người xung quanh.

Mặc dù delusional disorder gây ra những phiền toái nhưng hoạt động giao tiếp xã hội và sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân không quá khác biệt so với những người bình thường. Thông thường, những ảo tưởng diễn ra khá thường xuyên khiến người bệnh có xu hướng thu mình vào thế giới của riêng họ. Trong một số trường hợp khác, những người mắc delusional disorder có thể trở nên quá lo lắng hay quá tin tưởng với những ảo tưởng của họ tới mức bị gián đoạn cuộc sống thường ngày.

Tỷ lệ người mắc delusional disorder dù không cao so với những bệnh tâm thần khác nhưng nó thường không đi một mình mà thường là một triệu chứng của những bệnh rối loạn phổ biến hơn như tâm thần phân liệt. Nguy cơ mắc delusional disorder ở nữ giới cao hơn nam giới và thường xảy ra nhất trong giai đoạn từ giữa đến cuối đời.

Những dạng của delusional disorder

Delusional disorder có nhiều loại biến thể khác nhau dựa trên chủ đề chính của những ảo tưởng từng trải qua. Chúng được các chuyên gia tâm thần phân loại thành các dạng thường gặp như:

• Thuyết phục (Persecutory): Những người mắc loại delusional disorder này tin rằng họ hoặc người quen của họ đang bị ngược đãi, theo dõi, lên kế hoạch để hãm hại. Người bệnh thường mắc kẹt trong nỗi lo sợ kéo dài và cần sự an toàn từ người thân, bạn bè. Họ liên tục khiếu nại những ảo tưởng đó tới các cơ quan pháp luật để nhờ sự can thiệp giải quyết nhưng lại không có bằng chứng.
• Vĩ cuồng (Grandiose): Việc tự cho rằng mình là một nhân tài đất nước hay nhân vật quan trọng có những khám phá nghiên cứu mang tầm ảnh hưởng trên thế giới là biểu hiện của dạng delusion disorder này. Người bệnh gặp vấn đề về việc phóng đại quá mức về giá trị, quyền lực, sức mạnh, sự hiểu biết, hoặc danh tính của bản thân.
• Ghen tuông (Jealous): Người mắc loại rối loạn hoang tưởng này tin rằng vợ/chồng hoặc bạn tình của họ không chung thủy. Họ tìm cách để theo dõi, quản lý đối tượng, tìm cách trấn an bản thân và bắt quả tang nếu có xảy ra tình huống đối tượng đó lừa dối họ để củng cố niềm tin ảo tưởng đó.

• Ảo tưởng tình yêu (Erotomanic): Loại delusional disorder này đặc biệt ở chỗ liên quan đến tình yêu. Người bệnh ảo tưởng rằng một người nào đó đang dành tình yêu cho họ nhưng không dám nói ra hay bận việc ở xa không thể ở bên cạnh họ. Đối tượng bị ảo tưởng thường là một người có tầm ảnh hưởng, người nổi tiếng ngoài đời thực hay thậm chí là một người do chính họ tưởng tượng. Khi một người bị kẹt trong tình yêu mù quáng, họ lại càng khó nhận ra đâu là thật là đâu là giả.

Đọc thêm bài viết: Hội chứng erotomania có đơn giản chỉ là bệnh tương tư?

• Thân thể (Somatic): Dạng delusional disorder này xảy ra khi một người cảm thấy lo lắng cực độ và thái quá về các triệu chứng thể chất của bản thân. Đồng thời, bệnh nhân cũng tự ti vì họ cho rằng họ có nhiều khiếm khuyết trên cơ thể.
• Kết hợp (Mixed): Người mắc loại rối loạn hoang tưởng này có hai hoặc nhiều hơn những loại ảo tưởng được liệt kê phía trên.

Nguyên nhân và cách điều trị delusional disorder

Nguyên nhân gây ra delusional disorder cũng chưa có kết quả chính xác và còn đang được nghiên cứu như những dạng rối loạn tâm thần khác. Tuy nhiên, một vài yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh rối loạn hoang tưởng đang được các nhà nghiên cứu quan tâm bao gồm:

• Di truyền: Delusional disorder xuất hiện phổ biến hơn ở những người có thành viên trong gia đình mắc các bệnh về tâm thần. Cũng như những rối loạn tâm thần khác, xu hướng phát triển rối loạn hoang tưởng có thể được truyền từ cha mẹ sang con cái.

• Môi trường: Yếu tố môi trường gây nên những ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý con người. Sự căng thẳng, lo âu kéo dài hay việc lạm dụng chất kích thích có thể kích hoạt các rối loạn về sức khỏe tinh thần. Người có xu hướng bị cô lập (người nhập cư, người khuyết tật, trẻ mồ côi,…) có nguy cơ bị rối loạn hoang tưởng cao hơn những người khác.

• Yếu tố sinh học: Các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu cách mà sự bất thường ở một số vùng của não bộ và sự mất cân bằng của một số hoá chất trong não được cho là có thể liên quan tới sự phát triển của delusional disorder. 

Cách điều trị delusional disorder thường được áp dụng đó là dùng thuốc kết hợp tâm lý trị liệu. Dù vậy, rối loạn hoang tưởng có khả năng kháng cao với việc chỉ điều trị bằng thuốc nên trị liệu tâm lý là phương pháp điều trị chính. Tâm lý trị liệu cung cấp một môi trường an toàn cho bệnh nhân để nói về các triệu chứng của họ, đồng thời khuyến khích những thái độ, hành vi lành mạnh. Đối với những trường hợp có các triệu chứng nghiêm trọng hoặc có nguy cơ làm tổn thương bản thân và những người khác, họ cần phải được theo dõi trong bệnh viện cho tới khi tình trạng được ổn định để tái hoà nhập xã hội.

Áp lực và căng thẳng không chỉ là yếu tố gây nên delusional disorder mà còn là những bệnh tâm lý, tâm thần khác. Việc giữ cho bản thân một tinh thần khoẻ mạnh và truyền năng lượng tích cực đến những người xung quanh là những việc làm hết sức đáng lưu tâm trong xã hội ngày nay. Theo dõi Thehegen ngay để tìm đọc thêm những bài viết chữa lành hữu ích.