Điều hấp dẫn và hào hứng nhất trong mỗi cuộc thi có lẽ là ở phần kết thúc. Khi mà người xuất sắc sẽ nhận được món quà xứng đáng theo từng thứ hạng, những ai chưa đủ vận may cũng được dành cho tràng vỗ tay khích lệ. Nhưng cuộc đời thì lại có sự khác biệt rất nhiều so với cuộc thi. Dẫu cho bạn có phấn đấu nỗ lực bao nhiêu đi chăng nữa, chưa chắc sẽ thu về được kết quả tương xứng bấy nhiêu. Liệu rằng mọi người sẽ công nhận thành quả mà bạn đạt được. Có lẽ bạn sẽ bối rối và không hiểu tại sao, hãy ngồi lại cùng xem xét ở nhiều góc khác nhau để tìm được đáp án cho câu hỏi này.
Không phải mọi nỗ lực đều dẫn đến cái kết đẹp
Tốt nghiệp trung học với kết quả 12 năm học sinh giỏi, kết thúc đại học chính quy với tấm bằng cử nhân loại Khá, tự mình nộp đơn phỏng vấn và đậu vào vị trí đúng với chuyên ngành, giao lưu kết bạn và tìm được người bạn tâm giao của đời mình. Cuộc sống của tôi cứ thể diễn ra như bao người khác, tôi đã hài lòng vì mình đã làm tốt mọi thứ. Nhưng một vài lần nghe được cuộc trò chuyện giữa mẹ và em gái tôi. Mẹ bảo rằng: “Đừng như chị hai con, học lực tốt cỡ nào ra trường đi làm lương cũng thua một đứa công nhân”. Tôi chợt nhận ra đối với mẹ, tôi chưa bao giờ trở thành niềm tự hào.
Thi tuyển và đậu vào vị trí việc làm với tỷ lệ cạnh tranh khá cao. Tuy công việc mới mẻ và nhiều áp lực, tôi vẫn không nản lòng mà ngược lại tập trung học hỏi không ngừng nghỉ. Tôi cảm thấy mình có đủ năng lực để giải quyết hết tất cả những khó khăn tồn đọng trước mắt và phát triển tốt hơn nữa. Để rồi trong cuộc họp cuối quý với tất cả nhân viên, vì một lỗi sai của bộ phận mà lãnh đạo đã nhấn mạnh đến việc đánh giá của cả nhóm sẽ bị đánh rớt nếu còn để tình trạng này diễn ra một lần nữa. Tôi thừa nhận, thời điểm đó năng lực của mình có hạn và chưa có sự chuẩn bị kỹ lưỡng khi trường hợp xấu xảy ra. Nhưng để đánh giá cả bản chất chỉ bằng một hiện tượng, có thể quá vội vàng chăng, khi người đó lại chính là vị lãnh đạo mà tôi đã luôn nể phục.
Qua một vài sự kiện của cuộc đời, tôi tự hỏi tại sao mọi nỗ lực của mình, đều không được công nhận một cách xứng đáng.
Chúng ta luôn mong muốn được công nhận
Về nhu cầu được tôn trọng, xét ở góc độ tâm lý học từ lý thuyết của Abraham Maslow (một nhà tâm lý học nổi tiếng người Mỹ đã đưa ra học thuyết về Tháp nhu cầu), đứng thứ tư trong năm cấp bậc nhu cầu cơ bản của con người. Có thể thấy, sự công nhận cũng nằm trong cấp bậc này, ai trong chúng ta cũng luôn mong muốn được công nhận và đánh giá từ người khác về những nỗ lực của mình.
Không chỉ dừng lại ở đó, để đánh giá việc làm của một người thông thường chúng ta sẽ nhìn vào kết quả đầu tiên. Ví dụ một học sinh có điểm phẩy 8.0 sẽ được xếp loại Giỏi, 7.0 loại Khá và 6.0 là Trung bình. Vậy nên, việc bạn nhận được lời khen tặng hay chỉ trích cũng sẽ ảnh hưởng khá lớn đối với cách nhìn nhận về toàn bộ những gì bạn đã làm trước đó.
Đọc thêm: Cô gái 27 tuổi “bỏ quên đời”, có các hành vi bất thường khi nghiện thuốc lá điện tử
Và khi những nỗ lực không được nhìn nhận một cách xứng đáng, điều gì sẽ xảy ra?
Quay lại với câu chuyện của tôi. Trước những “cú va chạm” giữa người khác và “cái tôi” ấy, cũng chính là lúc mọi thứ bên trong tôi bắt đầu sụp đổ. Những gì mà tôi cố gắng để rồi đổi lại là sự thất vọng. Trở thành “con ngoan trò giỏi”, tự lập để không là một “gánh nặng” cho ba mẹ, phấn đấu không ngừng trong công việc để mang lại giá trị cho một tập thể, đều rơi vào một hố sâu không thể thấy đáy chỉ bằng một lời nói, ánh mắt, hay cử chỉ của người đối diện. Mất đi sự tự tin, tôi hoài nghi bản thân mình, niềm tin vào con đường tôi lựa chọn dần lung lay. Đã có lúc, tôi muốn buông xuôi tất cả, không cần phải cố để làm vừa lòng người khác, để khỏi phải trông đợi rằng sẽ có ánh sáng đợi ta phía cuối đường hầm tăm tối. Tại sao tôi lại phải tiếp tục cố gắng khi biết trước kết quả sẽ không như mong đợi.
Đặt mình vào vị thế của người đánh giá
Trong xã hội hiện đại, tùy vào từng hoàn cảnh và thời điểm, chúng ta buộc phải đóng nhiều vai trò khác nhau. Sẽ vô tình trong một trường hợp nào đó, bạn trở thành người đánh giá kết quả công việc của người khác. Đây cũng là một cơ hội để bạn có thể nhìn nhận câu chuyện ở một khía cạnh đối lập và hiểu được những gì diễn ra.
Hãy quay về câu chuyện giữa tôi và mẹ mình. Thật tuyệt vời và may mắn khi tôi có được một người mẹ luôn biết cách chăm lo cho cả gia đình. Nhưng công việc đã cuốn bà từ lúc trời tờ mờ sáng cho đến tận chiều tối. Tôi cho rằng mẹ tôi là một người đánh giá bận rộn. Sự bận rộn làm chủ cuộc sống của rất nhiều người, và vì thế họ không có đủ thời gian để đánh giá mọi thứ một cách tường tận. Hay nói cách khác sự đánh giá không kịp trao cho cơ hội để suy xét về cả quá trình, mà chỉ dựa vào một điểm rất nhỏ để đưa ra ý kiến chủ quan của mình và kết quả ở đây chắc chắn sẽ sai lệch đi ít nhiều.
Hay với câu chuyện về vị lãnh đạo tài giỏi của tôi. Đối với những người đánh giá như thế, chỉ có tốt và tốt hơn nữa. Dù cho bạn có hoàn thành 99 báo cáo đúng hạn, nhưng chỉ cần 01 báo cáo trễ hạn thì vẫn có khả năng bị phê bình trong cuộc họp. Khi bạn là một người có năng lực, tiêu chuẩn họ đặt ra cho bạn sẽ ngày càng cao. Do đó, nếu kết quả bạn thể hiện không đúng như kỳ vọng, mọi thứ sẽ không được đánh giá cao dù cho bạn có nỗ lực như thế nào đi chăng nữa.
Một trường hợp nữa cũng cần phải kể đến, đó là sẽ có những người đánh giá biết rõ năng lực của bạn. Họ mặc nhiên cho rằng các kết quả mà ta đạt được luôn là điều tất yếu sẽ xảy ra mà không cần đến sự cố gắng. Khác với hai trường hợp trên, họ không đánh giá thấp, nhưng cũng không đề cao nỗ lực của bạn. Nhưng cũng chính vì sự không phản hồi này, chúng ta sẽ không biết được vấn đề nằm ở đâu, những điểm sáng nào cần phát huy, có sai sót gì cần khắc phục để từ đó có thể hoàn thiện bản thân trong tương lai.
Đọc thêm: Những “lý do” bạn muốn trờ về nhà ngay lập tức
Điều chờ đợi ta phía cuối đường hầm
Trên hành trình sống không ngừng chuyển động, một khi vượt ra khỏi những nhu cầu cơ bản về mặt đời sống, con người sẽ tiến lên thứ bậc cao hơn, đó chính là sự khao khát được khẳng định bản thân, được là chính mình. Ai cũng mong muốn tạo ra được những hệ giá trị riêng nhưng việc mang lại ý nghĩa và được xã hội công nhận, lại là một câu chuyện khác. Mọi sự cố gắng của bạn đều bị người khác không công nhận Nhưng nếu là như vậy thì sao, cuộc đời đâu phải toàn điều như ý.
Nếu cán cân không nghiêng về phía bạn, không nên vội vàng thất vọng. Cá nhân tôi cho rằng đó là một cơ hội để tự vấn lại bản thân mình. Là bạn chưa thật sự cố gắng, hay cố gắng đó chưa đủ máu lửa để đạt được mục tiêu? Đôi khi chỉ vì bạn nghĩ rằng mình đã làm hết sức, nên phần thưởng chắc chắn sẽ thuộc về tay. Nhưng làm sao bạn biết những thí sinh khác không đang nỗ lực nhiều gấp đôi, gấp ba hay gấp chục lần so với bạn. Là bạn đang đi đúng con đường, hay đang chệch hướng? Để trả lời câu hỏi này, bạn phải thật sự ý thức về những gì mình đang làm, mục đích đặt ra ban đầu sẽ là kim chỉ nam dẫn lối cho bạn tiếp tục hay từ bỏ sự cố gắng.
Suy cho cùng, chỉ có bạn mới thấu hiểu sâu sắc chính mình chứ không phải là một ai khác. Dù có hay không sự công nhận, bạn phải luôn luôn là người đánh giá đúng đắn nhất về năng lực của bản thân. Nếu ngay cả bạn cũng không làm được, thì không có quyền yêu cầu ai khác phải thực hiện điều tương tự.
Và cuối cùng, hãy đặt mình vào vị thế của người khác, dù là ở bất kỳ một vai trò nào đi nữa. Một lời khen ngợi đúng lúc sẽ là động lực rất lớn giúp đối phương tiếp tục cố gắng phát huy và làm tốt hơn nữa. Hoặc giả kết quả chỉ đạt được một mức độ nhất định, việc đưa ra những lời góp ý chân thành là thật sự cần thiết để người khác có thể hoàn thiện và tiến đến gần mục tiêu cuối cùng.
Nếu con đường đang đi là con đường bạn phải đi, hãy khoan từ bỏ hy vọng trước những rào cản, chỉ cần xem đó là thách thức cần vượt qua và nỗ lực không ngừng. Dù không chắc cuối đường hầm là ánh sáng, nhưng ít nhất bạn đã thoát ra được chặng đường bó hẹp tối tăm. Vượt lên chính bản thân mình, hoàn thành những điều bạn đã lựa chọn bắt đầu, như Aristotle đã từng thốt lên rằng “Nơi giao nhau giữa điều thế giới cần và điều bạn thực sự có khả năng chính là sứ mệnh của bạn”.
